Bildiğiniz veçhile Descartes, kitabının ilk satırında, &rsquoakıl&rsquodan bahseder. Daha sonra, sırası geldikçe &rsquokuva-yı tabiiyye&rsquo ve &rsquofelsefe&rsquoden bahseyler. Maarif Nezareti&rsquonin o zamanki &ldquoEncümen-i Teftiş-i Muayene&ldquosi, bu gibi meselelerden, yani &rsquofelsefe&rsquoden, &rsquoakıl&rsquodan, &rsquotabiat kuvvetleri&rsquonden bahseden bir eserin neşrine müsaade edilemeyeceğini bildirdi. Bereket versin, Encümen Reisi Hamdi Bey ve âza Azmi Bey beni tanırlardı. Bunların yardımı ile yakayı güç kurtardık ve müsaade aldık. Yalnız şunu söyleyeyim ki, &rsquofelsefe&rsquoyi kurban verdik. &rsquoFelsefe&rsquo kelimesi yerine, &rsquohikmet&rsquo demeliymiş. Böylece kitaptaki &rsquofelsefe&rsquoleri hep &rsquohikmet&rsquo yaptım.&ldquo
&ldquo- Eseri bir Ermeni kitapçı bastırdı. Hemen bir nüshasını alıp, yakından tanıdığımız başmabeynci Hacı Ali Paşa&rsquoya götürdüm. Takdir göreceğimi ümit ediyordum. Beş on gün sonra kendisini gördüğüm Hacı Ali Paşa: &rsquoYahu siz ne yapmışsınız, kitapta akıldan bahsetmişsiniz&rsquo dedi. Ben de cevap olarak, &rsquoPeki cinnetten mi bahsedeyim?&rsquo dedim. Bilirsiniz ki, o zaman Sultan Murat hayatta idi, akıl ve cinnet kelimeleri Sultan Murat&rsquoı hatırlatır diye endişe edilirdi. Bereket versin ki, başmabeyncinin ahbaplığı sayesinde iş büyümedi.&ldquo
İbrahim Edhem Mesut (Dirvana)
(Arka Kapak)